(Crocus sativus L. ανήκει στην οικογένεια των Ιριδοειδών). Βολβώδης πόα. Καλλιεργείται συστηματικά στην Κοζάνη.

Ο κρόκος γνωστός και με τις ονομασίες ζαφορά και σαφράνι είναι φυτό από το οποίο παράγεται ένα από τα πιο ακριβά μπαχαρικά στον κόσμο.

Ιδιότητες: Αποτοξινώνει τον οργανισμό και ανανεώνει τα κύτταρα. Καθαρίζει από τις τοξίνες τον εγκέφαλο, γι’ αυτό βοηθά στους πονοκεφάλους. Το φυτό του κρόκου αποτελεί φυσική μετάλλαξη που συνέβη πριν πολλά χρόνια σε περιοχές της Περσίας και της λεκάνης της Μεσογείου. Ανήκει στην κατηγορία των τριπλοειδών φυτών, δηλ. είναι στείρο και δεν μπορεί να αναπαραχθεί εγγενώς. Δεν παράγει σπόρους. Ο μόνος τρόπος για την αναπαραγωγή του είναι μέσω της διάσπασης και σποράς των βολβών του. Η διαδικασία αναπαραγωγής του είναι περίπου ίδια με αυτή του σκόρδου, ο ένας βολβός παράγει νέους βολβούς και αυτοί μπορούν να δώσουν νέα φυτά όταν φυτευτούν.

Η χρήση του κρόκου απαντάται στη Μινωική αλλά και στην Κλασική Ελλάδα όπου χρησιμοποιούνταν ως αρωματικό αλλά και ως χρωστική ουσία. Στις ανασκαφές των Μινωικών Ανακτόρων έχουν βρεθεί τοιχογραφίες που παρουσιάζουν λουλούδια κρόκου. Χαρακτηριστική είναι η τοιχογραφία με τις κροκοσυλλέκτριες που φιλοξενείται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Στους αρχαίους’Ελληνες ήταν γνωστές και οι φαρμακευτικές ιδιότητες του καθώς το χρησιμοποιούσαν για να καταπολεμήσουν την αϋπνία αλλά και τα δυσάρεστα αποτελέσματα της μέθης από το κρασί. Επίσης χρησιμοποιούνταν ως άρωμα στα λουτρά. Η κύρια χρήση του ωστόσο, ήταν στην ιατρική. Σύμφωνα με αναφορές, οι Ιπποκράτης, Διοσκουρίδης και Γαληνός χρησιμοποιούσαν τον κρόκο ως βασικό συστατικό σε διάφορα ιατρικά σκευάσματα και τον συνιστούσαν ως παυσίπονο, αντιπυρετικό, υπνωτικό, επουλωτικό και αφροδισιακό. Πρόσληψη μέχρι 1,5 γραμμμάρια. ημερησίως θεωρείται ασφαλής, ωστόσο σε δόσεις πάνω από 5 γραμμάρια. την ημέρα ο κρόκος θεωρείται τοξικός για τον οργανισμό. Αντενδείκνυται σε άτομα με ηπατική ή νεφρική νόσο, ενώ η υπερβολική κατανάλωσή του πρέπει να αποφεύγεται από έγκυες ή θηλάζουσες.

Πηγή: Βότανα και Γιατροσόφια του Αγίου Όρους, Έκδοση: Δημοκρατικός Τύπος Α.Ε. Αθήνα, Οκτώβριος 2016.