Υπερηφάνεια

Υπερηφάνεια

Η υπερηφάνεια είναι η ρίζα κάθε αμαρτίας. Ο Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος, την ονομάζει βασίλισσα όλων των αμαρτιών. Εκείνη αφού νικήσει και αιχμαλωτίσει τον άνθρωπο και την καρδιά του, τον παραδίνει στην εξουσία των δαιμόνων, για να τον θανατώσουν ψυχικά. Ο Ιερός Ισίδωρος την αποκαλεί αφανίστρια όλων αρετών, γιατί όλες τις πολεμάει και τις εξαλείφει. Κυριότερο χαρακτηριστικό της είναι, η καταφρόνηση της υποταγής, γι’ αυτό γενικά λέγεται εχθρός και αντίπαλος της ταπεινώσεως.

Οι βαθμοί της υπερηφάνειας είναι πέντε:

  • Ο πρώτος βαθμός είναι όταν έχεις κάποια χαρίσματα και δεν τα αποδίδεις στο δωρεοδότη Θεό, αλλά στον εαυτό σου.

  • Ο δεύτερος βαθμός, όταν παραδέχεσαι ότι τα έχεις από το Θεό, όχι όμως σαν έλεος, αλλά γιατί σου πρέπουν και σου αξίζουν.

  • Ο τρίτος βαθμός, όταν νομίζεις ότι έχεις χαρίσματα που στην πραγματικότητα δεν τα έχεις.

  • Ο τέταρτος, όταν καταφρονείς τους άλλους και έχεις την απαίτηση να σε τιμούν σαν ανώτερό τους.

  • Και ο πέμπτος όταν περιφρονείς του ιερούς νόμους της Εκκλησίας και των πατέρων και δεν υποτάσσεσαι σ’ αυτούς.

Θυγατέρες της υπερηφάνειας είναι η αλαζονεία, η κενοδοξία, η καύχηση, η περιέργεια, η ιδιορρυθμία, η αυθάδεια, η απόγνωση, η ανειλικρινής εξομολόγηση, οι προφάσεις, η αποστασία, η ελευθεριότητα και, τελευταία, η συνήθεια της αμαρτίας, δηλαδή η συνεχείς καταφρόνηση των εντολών του Θεού.

Η ταπείνωση είναι το σημείο των εκλεκτών εντολών του Θεού, εκείνων που θα απολαύσουν την ουράνια βασιλεία, ενώ η υπερηφάνεια είναι το γνώρισμα των κολασμένων, εκείνων που θα ταπεινωθούν στον Άδη. Όσο πιο πολύ υπερηφανεύεσαι, όσο ποιο πολύ κυνηγάς τη δόξα και τον έπαινο ενώπιον του Κυρίου, ο οποίος «αντιτάσσεται στους υπερήφανους, ενώ στους ταπεινούς δίνει τη χάρη του·» (Παροιμ. 3:34) Η Ταπείνωση είναι η Χάρις όλων των Χαρίτων. Αν Λοιπόν, θέλεις να νικήσεις στον πόλεμο εναντίον της αμαρτίας και των παθών, σύντριψε πρώτα την υπερηφάνεια, και τότε θα γίνει ποιο εύκολος ο αγώνας σου για τα υπόλοιπα.

Για τη θεραπεία της υπερηφάνειας παραχωρεί ο Θεός και πέφτεις σε άλλες μεγάλες αμαρτίες, πράγμα που δεν θα έπρεπε ο πάνσοφος των ψυχών μας, αν αυτή δεν ήταν η χειρότερη απ’ όλες. Έτσι όταν ο βασιλιάς Δαβίδ καυχήθηκε- όπως δείχνουν τα λόγια του, «εγώ, βυθισμένος στα πλούσια υλικά αγαθά είπα: ‘Δεν θα μετακινηθώ ποτέ από τούτη την ευτυχία·»(Ψαλμ 29:7)-, ο Κύριος για να τον θεραπεύσει, τον άφησε κι έπεσε σε μοιχεία και φόνο. Μα και άγιος Πέτρος υπερηφανεύτηκε, όταν ο Χριστός είπε στους αποστόλους ότι όλοι θα χάσουν την εμπιστοσύνη τους σ’ αυτόν και θα διασκορπιστούν, κι εκείνος με αυτοπεποίθηση βεβαίωσε: «Κι αν όλοι χάσουν την εμπιστοσύνη τους σ’ εσένα, εγώ όμως όχι·» (Μαρκ.14:29). Για την έπαρση του εκείνη ο Κύριος παραχώρησε να τον αρνηθεί τρεις φορές, κι έτσι να ταπεινωθεί, να κλάψει και να μετανοήσει (Μάρκ. 14:66). Αλλά και τόσοι μεγάλοι ασκητές της ερήμου, που έδιωχναν απ’ τους ανθρώπους τα δαιμόνια, που έκανα σημεία και τέρατα, έπεσαν με θεία παραχώρηση σε βαριά παραπτώματα. Είναι σαφής η μαρτυρία του αποστόλου Παύλου: « Ο Θεός μου έδωσε ένα αγκάθι στο σώμα μου, έναν υπηρέτη του σατανά να με ταλαιπωρεί, ώστε να μην υπερηφανεύομαι ·»(΄Β Κορ. 12:7).

Μιμήσου λοιπόν, τον Κύριο σου! Μίσησε την υπερηφάνεια! Πόθησε την ταπείνωση! Να επιδιώκεις τη συναναστροφή με ανθρώπους άσημους και ταπεινούς, και να μην μεγαλοπιάνεσαι. Να ζητάς σε όλα την τελευταία θέση. Να κάνεις πρόθυμα τις ποιο ευτελείς εργασίες. Στην ενδυμασία, στην διατροφή, σ’ όλες τις ανάγκες του σώματος, ν’ αποφεύγεις τα περιττά. Μόνο τα απαραίτητα να έχεις. Και γενικά όσο μπορείς, να μιμείσαι πάντα τον Κύριο, την Παναγία και τους αγίους, που πολιτεύθηκαν με βαθιά ταπείνωση. Ο Κύριος είπε: «όταν κάνετε όλα όσα σας προστάζει ο θεό, να λέτε: ‘Είμαστε ανάξιοι δούλοι. Κάναμε αυτό που οφείλαμε να κάνουμε·»(Λουκ. 17:10) Αν η θεία μεγαλοσύνη ταπεινώθηκε τόσο,«μέχρι θανάτου·»(Φιλιπ. 2:8), πως τολμάει και υψηλοφρονεί η ανθρώπινη αδυναμία;

Ό Άβελ μας δίδαξε την αθωότητα, ο Ενώχ την καθαρότητα. Ο Νώε την μεγαλοψυχία και την ελπίδα. Ο Αβραάμ την υπακοή και την φιλοξενία. Ο Ιακώβ την μακροθυμία. Ο Ιωσήφ την αγνεία. Ο Μωυσής την πραότητα. Ο Ιώβ την υπομονή. Ο Δαβίδ την αγάπη στους εχθρούς. Ο Ηλίας τον ένθεο ζήλο. Και ο Υιός Του Θεού την ταπείνωση :«Διδαχθείτε από το δικό μου παράδειγμα, γιατί είμαι πράος και ταπεινός στην καρδιά, και οι ψυχές σας θα βρουν ανάπαυση·» (Ματθ.11:29). Όλες τις αρετές μας διδάσκει ο Κύριος, σ’ αυτήν όμως μας παρακινεί περισσότερο, γιατί είναι το δοχείο και το θησαυροφυλάκιο των άλλων.

Πηγή: Πως θα Σωθούμε, Εκδόσεις: Ιερά Μονή Παρακλήτου.

Μετάβαση στο περιεχόμενο